ખેડા જિલ્લાની વઘાસ પ્રાથમિક શાળાનાં મેગેઝિન "પ્રગતિ"નાં જૂલાઈ- 2023 નાં અંકમાં... મારો શૈક્ષણિક લેખ........💫😀🎊✍️

OUT OF BOX THINKING ની પરિભાષા

જીવનમાં આવતાં નવાં નવાં પડકારો, રોજિંદી સમસ્યાઓ , ન્યુ નોર્મલ બની રહેલી ઘટનાઓ,શૈક્ષણિક પ્રક્રિયાઓમાં બનતાં સંદર્ભોનો રૂટીન વિચારધારામાંથી બહાર નીકળી, કંઈક ઇનોવેટિવ રીતે વિચારી, ઉપાય શોધવાની ક્ષમતા એટલે આઉટ ઓફ બોક્સ થીંકીંગ. ઘટના કે પરિસ્થિતિ પ્રત્યેનું દ્રષ્ટિકોણ બદલી અલગ અલગ પરસેપ્શનથી જોઈ શકવાની ત્રેવડ અને તે ત્રેવડને મુર્ત સ્વરૂપ આપી શકવાની તૈયારી હોય તો જ આ વિચારનું "વિચારતત્વ" ઉગે. બાકી આપણાં સૌના મગજમાં આવતાં નવીનતમ વિચારનું આયુષ્ય ૯૦ સેકન્ડ નું હોય છે. પછી બીજા વિચારો તેનાં પર ઓવરલેપ થઈ જતાં હોય છે. આઉટ ઓફ બોક્સ થીંકીંગ વિચારધારાવાળા લોકો એ ટૂંક સમય માટે સ્ફુરેલ નવીન વિચાર, સમસ્યાનો નવતર ઉકેલને કોન્સિયસલી જોઈ શકવાની, તેને કાગળમાં કે મગજના ઈનબોક્સમાં સ્ટોર કરી રાખવાની અને અમલમાં મુકવાની આવડત અને વૃત્તિ ધરાવતાં હોય છે.

વિચારો અને વર્તણુકમાં ઘેટાવૃતિ ચાલતી હોવાથી નવીન વિચાર, નવીન સમસ્યાનો ઉકેલ કે દુનિયાની વિચારધારાથી કંઈક અલગ પણ શ્રેષ્ઠ કરવાની વૃત્તિની સ્વીકૃતિ કરતાં વિરોધ વધુ થાય છે. જેમ દીવાસળીને પ્રગટતા પહેલાં મેચબોક્સ પર ઘસાવું પડે છે. તેમ આ અસ્વિકૃતિમાંથી તપીને જ તે "વિચારબીજ" એ "વિચારવૃક્ષ" અને એક નવી તરહ બની શકે છે.

નવાં નવાં રોગો, ન્યુ નોર્મલની નવી નવી પરિસ્થિતિઓ, આજે ડ્રગ્સ જેવાં વ્યસનને આધીન થઈ રહેલી નવી જનરેશન, માણસના ઈમોશનલ ક્વોસંટ(EQ) માં સતત થઈ રહેલો ઘટાડો, વ્યક્તિ વ્યક્તિ વચ્ચે વધી રહેલું માનસિક અંતર, શિક્ષણક્ષેત્રે , કૃષિક્ષેત્રે કે અન્ય કોઈપણ ક્ષેત્રે આવી રહેલા નવાં નવાં પડકારો અને દુનિયાની સાથે તાલ મિલાવવા, વધુ મહાન, વધુ ખુશ, વધુ મોટા દેખાવાની ઘેલછામાં પોતાનું "સ્વ" તત્વ ખોઈ રહેલ માણસો અને માનવીય ગુણોનું અવમૂલ્યન, મોબાઇલમાં ગળાડૂબ બનેલ પોતાની જાતથી દૂર થઈ રહેલ મનુષ્યતત્વો એ આપણી કેળવણીમાં, આપણાં બાળ ઉછેરમાં, આપણાં માનસમાં "કંઈક ખૂટે છે" એ સૂચવે છે .આ "કંઈક" વિશે વિચારવાની, વર્ષોથી ચાલી આવતી રૂઢિગત વિચારધારા અને નિયમોની તંદુરસ્ત ચર્ચા મુલવણી કરી, નવીનતમ આઈડિયાઓને અપ્લાય કરવાની, નવી તકો ઉભી કરવાની, નવા આવિષ્કારોને તક આપવાની, નવીન વિચારધારા ને જીવનમાં દાખલ કરવાની તાતી જરૂર છે. 

નેશનલ એજ્યુકેશન પોલીસી (NEP) 2020 મુજબ શિક્ષણની નવી તરહ મુજબ શિક્ષણ વ્યવસ્થા ગ્રાઉન્ડ લેવલથી ગતિશીલ બને ,બાળકોને તૈયાર કરવાં નવીન અધ્યાપન પદ્ધતિઓને અપનાવવી પડશે. બાળકોને વિષયના વિષયઆંક થી "પર" જઈ વિષય વિષય વચ્ચેનો અનુબંધ, જે તે વિષયને અનુરૂપ આપણાં જીવનમાં વ્યવહાર મૂલ્ય કેળવવા, બાળકની ક્ષમતાઓને માત્ર ઓળખવી નહીં, તેનામાં રહેલ ક્ષમતાઓને ખીલવવી, ક્ષમતાઓને કેળવવી, ક્ષમતાઓને રોપવી અને સર્વાંગી વિકાસ નહીં સમગ્રતાપુર્વક એનો વિકાસ કરીશું, ત્યારે જ સાચાં શિક્ષણની ધરોહર ઊભી થઈ શકશે.

અલગ ચીલોચાતર વો પોતાના નવીન વિચારની મશાલ લઈને કંઈક સારા હેતુ માટે મક્કમ મનોબળ સાથે આગળ વધ્યા કરવું તે બહુ જ નિષ્ઠા અને મૂલ્ય વર્ધિત વિચારધારા માંગે છે હા માં હા સાંભળવા ટેવાયેલ પ્રજાને ના સાંભળવા માટે કાન સરવા થતા અને અનુકૂળ થતાં વાર લાગે છે આ વસ્તુ આ બાબત અહીતકારક છે તે ના જ ચાલે એવું જ્યારે સાંભળવા મળે ત્યારે તનખા તો ઝરવાના તેને ઝીલવાની દાઝવાની અને તપીને ઉજળા થવાની માનસિક તાકાત પણ કેળવવી જ પડે

આપણે "પ્રેઝન્ટ ઓફ માઈન્ડ" ભાગ્યે જ જીવતાં હોઈએ છીએ. એક જ ક્ષણે કંઈ કેટલાંય જીવનના પાસાઓના વિચારો એક સાથે માણસ લઈને ફરતો હોય છે. "ઓબ્ઝર્વેશન પાવર " મજબૂત બનાવવો પડે. આજુબાજુની નાની નાની ઘટનાઓ ,નાના નાના સંદર્ભોનું, ઝીણું ઝીણું અવલોકન કરવામાં આવે તો એક આખો વૃતાંત રચી શકાય તેટલું બધું પામી શકીએ છે. જે તે ક્ષણમાં લાઈવ જીવવું, તત્ક્ષણ અનુભવવું , પોતાનું કામ પૂરતા ફોકસ સાથે કરવું, આ ગુણો જો તમારામાં સ્વભાવમાં હશે તો આવાં દુનિયાની વિચારક્ષમતાના ક્ષેત્રફળથી બહારના વિચારો, નવીન કલ્પનો નવીન ઉમંગના સ્ત્રોતો અવશ્ય મળી રહેશે.

હું ઓગળુ મારા કામમાં

એવું ઝનૂન દે મને

હું ને છોડી સમત્વ મા 

ઢાળી શકું ખુદને એ તર્પણ દે મને

ખુદ હું ક્યાં મારો થઈ શક્યો છું કદી

હું થઈ શકું સત્વ અને તત્વનો

એવો અડીકમ વિચાર દે મને